Toàn quốc Khói từ việc đốt mùa màng: Mối đe dọa sức khỏe toàn cầu

​

Vào tháng 11 năm 2023, thành phố Delhi Ấn Độ đã chứng kiến chất lượng không khí suy giảm nghiêm trọng, tạo ra một lớp sương mù che khuất các địa danh của thành phố và gây ra những rủi ro nghiêm trọng cho sức khỏe của hàng triệu dân. Hiện tượng đáng báo động này không phải là kết quả của các vụ tai nạn công nghiệp hoặc hỏa hoạn đô thị không được kiểm soát mà là một nguyên nhân thường xuyên có thể phòng ngừa được: việc đốt rơm rạ trên diện rộng của nông dân ở các vùng xung quanh.

Delhi không phải là trường hợp duy nhất. Hàng năm, nông dân trên khắp thế giới trong đó đặc biệt ở Việt Nam đốt rơm rạ còn sót lại từ mùa màng vì nhiều lý do. Trong khi đốt thực vật có thể mang lại một số lợi ích cho nông nghiệp, khói từ cả quá trình đốt có kiểm soát và không kiểm soát cũng tạo ra những đám khói độc hại làm giảm tầm nhìn, gây ra các vấn đề về ho và hô hấp, và gây ô nhiễm cảnh quan trong nhiều dặm xa nguồn phát sinh.

Đốt mùa màng là gì?

Đốt cháy mùa màng có chủ đích là một hoạt động nông nghiệp phổ biến, được nông dân áp dụng trên toàn cầu để quản lý các cánh đồng sau khi thu hoạch. Bằng cách đốt gốc rạ còn sót lại từ các loại cây trồng như lúa hè, lúa mì đông, mía và ngô, nông dân muốn giảm bệnh và sâu bệnh cho cây trồng, loại bỏ cỏ dại, bổ sung chất dinh dưỡng cho đất và chuẩn bị đồng ruộng cho mùa vụ tiếp theo. Phương pháp này cũng được áp dụng trong các vườn cây ăn quả vì những lý do tương tự.

Mặc dù việc đốt cháy mùa màng mang lại lợi ích nông nghiệp tức thời, bao gồm kiểm soát sâu bệnh và cải tạo đất, nhưng nó lại đi kèm với chi phí đáng kể về môi trường và sức khỏe. Quá trình này giải phóng một số chất gây ô nhiễm vào khí quyển, bao gồm PM2.5 và PM10, là các hạt mịn và siêu mịn có khả năng xâm nhập sâu vào phổi và đi vào máu. Ngoài ra, những đám cháy này giải phóng carbon monoxide, nitơ oxit và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) vào không khí. Những chất này góp phần hình thành ôzôn ở tầng mặt đất, một thành phần chính của sương mù, làm trầm trọng thêm các vấn đề về chất lượng không khí.

Mặc dù bản chất cục bộ của các vụ cháy, khói có thể di chuyển rất xa, ảnh hưởng đến chất lượng không khí ở những khu vực xa nơi cháy ban đầu, như được chứng minh rõ ràng bằng chất lượng không khí ngày càng xấu đi ở các thành phố lớn như Delhi Ấn Độ hay Hà Nội Việt Nam. Do đó, hoạt động toàn cầu này có những hành động cục bộ với hậu quả toàn cầu, nhấn mạnh đến nhu cầu về các hoạt động nông nghiệp bền vững giúp giảm thiểu tác hại đối với môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Việc đốt mùa màng được thực hiện ở đâu?

Việc đốt mùa màng diễn ra phổ biến ở một số quốc gia nhưng lại ít được thực hiện hoặc bị cấm ở những quốc gia khác.

Quy định và thực thi luật đốt cây trồng có sự khác biệt lớn giữa các quốc gia, đôi khi là giữa các quốc gia láng giềng. Ở Liên minh Châu Âu và Vương quốc Anh, có những hạn chế nghiêm ngặt đối với việc đốt cây trồng. Những hạn chế này hạn chế mạnh mẽ lượng đốt rơm rạ diễn ra trên khắp lục địa, ngoại trừ các quốc gia ngoài EU như Ukraine, Serbia và Nga.

Trong khi những hạn chế này có nghĩa là bầu trời quang đãng trên khắp lục địa, các trường hợp ngoại lệ và bản chất của ô nhiễm không khí xuyên biên giới có thể làm suy yếu sức khỏe. Mặc dù việc đốt nông nghiệp bị cấm trên giấy tờ ở Nga, nhưng đây lại là một hoạt động phổ biến rộng rãi. Hai mùa đốt – xuân và thu – ở vùng đất Kaliningrad giáp với Ba Lan và Litva có thể thường xuyên dẫn đến bầu trời ô nhiễm trên khắp khu vực đó.

Khói từ việc đốt cây trồng là một trong những nguyên nhân chính khiến một số thành phố đông dân nhất thế giới thường xuyên nằm trong danh sách ô nhiễm nhất thế giới.

Đốt mùa màng ở Pakistan, miền bắc Ấn Độ , Bangladesh và Nepal có thể gây ô nhiễm nghiêm trọng cho Đồng bằng Ấn-Hằng. Khói là yếu tố chính góp phần gây ô nhiễm ở một số thành phố đông dân nhất thế giới – Lahore, Dhaka và Delhi – thường xuyên nằm trong số những thành phố lớn ô nhiễm nhất thế giới.

Ngoài Nam Á, việc đốt nông nghiệp tràn lan thường xuyên gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng ở Đông Nam Á , Châu Phi cận Sahara và miền bắc Nam Mỹ. Ví dụ, bất chấp những nỗ lực phục hồi của chính phủ, các đồn điền dầu cọ của Indonesia vẫn đốt cháy các đầm lầy than bùn và rừng than bùn.

Đốt rừng cũng được sử dụng để tạo ra đất nông nghiệp mới ở những vùng đó bằng cách nhanh chóng dọn sạch đồng cỏ, rừng mưa và đầm lầy than bùn – nông nghiệp “chặt và đốt” bao gồm việc chặt cây và thực vật, để khô rồi đốt.

Tại sao việc đốt mùa màng lại nguy hiểm?

Đốt mùa màng là nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng sức khỏe kém ở Đông Nam Á, Nam Á, Mỹ Latinh và Châu Phi do tập tục này diễn ra rất phổ biến và đi kèm là những đám khói bay xa.

Khói từ quá trình đốt nông nghiệp mang theo PM2.5 , các hạt vật chất có đường kính 2,5 micron hoặc nhỏ hơn. Đây là chất gây ô nhiễm rất nhỏ, khi hít vào, nó có thể xâm nhập vào hệ tuần hoàn và gây hại cho mọi bộ phận của cơ thể. Tiếp xúc với PM2.5 có thể dẫn đến bệnh tim và phổi.

Nhiều nghiên cứu đã liên kết chặt chẽ các mùa đốt mùa màng với bệnh tật và gánh nặng sức khỏe lớn hơn. Một nghiên cứu được tiến hành từ năm 2003 đến năm 2019 và được công bố trên tạp chí Nature Communications cho thấy việc đốt mùa màng và tiếp xúc với PM2.5 đi kèm đã dẫn đến từ 44.000 đến 98.000 ca tử vong sớm ở Ấn Độ.

Vào năm 2023, hai triệu người Thái phải tìm kiếm sự trợ giúp y tế do ô nhiễm không khí.

Vào năm 2023, hai triệu người Thái đã phải tìm kiếm sự hỗ trợ y tế do ô nhiễm không khí, phần lớn liên quan đến “mùa đốt rác” của đất nước này từ tháng 12 đến tháng 4 .

Các giải pháp thay thế cho việc đốt mùa màng

Mối đe dọa đáng kể đến sức khỏe cộng đồng do việc đốt mùa màng đã thúc đẩy việc xem xét lại các hoạt động này, tập trung vào các giải pháp thay thế bền vững và lành mạnh hơn.

Vì việc loại bỏ gốc rạ bằng các phương pháp khác như loại bỏ thủ công có thể tốn kém, nên chính phủ có thể chủ động cung cấp các giải pháp thay thế nhanh hơn. Chính quyền tại tiểu bang Punjab của Ấn Độ đã phân phối 120.000 máy vào năm 2022 để giúp tiêu hủy tàn dư cây trồng, đồng thời thừa nhận rằng cần phải phân phối nhiều hơn nữa để giúp ngăn chặn tình trạng đốt mùa màng đang lưu hành.

Các nhà khoa học Ấn Độ tại Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Ấn Độ (IARI) đã phát triển một “chất phân hủy chất thải” được thiết kế để làm mềm gốc rạ cứng và giúp chuyển đổi chất thải thành phân hữu cơ. Việc ủ phân hữu cơ cải thiện chất lượng đất, hỗ trợ sự phát triển của cây trồng và loại bỏ khói liên quan đến việc đốt cây trồng.

Để lại gốc rạ tại chỗ có thể ngăn ngừa xói mòn đất và giúp đất phì nhiêu hơn.

Chỉ cần để nguyên gốc rạ ở đó có thể ngăn ngừa xói mòn đất và giúp cải thiện độ phì nhiêu của đất. Ở Manitoba, Canada, nơi rơm rạ đôi khi được đốt, chính phủ khuyến cáo nên để nguyên gốc rạ trong những tháng mùa đông để giúp cải thiện kết quả sống sót của cây lúa mì mùa đông.

Có thể bảo vệ bản thân khỏi khói từ việc đốt mùa màng như thế nào?

Việc chấm dứt việc đốt mùa màng sẽ cải thiện chất lượng cuộc sống cho hàng triệu người trên toàn cầu.

Trong khi đó, cách tốt nhất để tránh tiếp xúc với khói từ việc đốt cây trồng là lập kế hoạch trước và cập nhật thông tin.

• Biết thời điểm nào việc đốt mùa màng thường diễn ra ở nơi bạn sống và lên kế hoạch phù hợp.
• Khi lên kế hoạch cho chuyến đi, hãy tìm hiểu xem điểm đến của bạn có bị ảnh hưởng bởi khói đốt cây trồng theo mùa khi bạn định đến hay không.
• Tải xuống ứng dụng chất lượng không khí miễn phí để nhận cảnh báo và dự báo chất lượng không khí theo thời gian thực.
• Đóng cửa ra vào, cửa sổ và cài đặt hệ thống HVAC ở chế độ tuần hoàn.
• Nếu chất lượng không khí kém, đừng ra ngoài. Nếu bạn phải ra ngoài, hãy đeo khẩu trang y tế.
• Lọc khói từ việc đốt cây trồng bằng cách chạy máy lọc không khí hiệu suất cao.
• Đóng góp vào dữ liệu chất lượng không khí ngoài trời của cộng đồng bạn.