Thăm quan làng nghề chạm bạc Đồng Xâm, Thái Bình

Chạm bạc Ðồng Xâm sở hữu những sản phẩm tuyệt mỹ, có 1 không hai, có tên một trung tâm khiến đồ kim hoàn nức tiếng và lâu đời ở Việt Nam: làng Ðồng Xâm. giả dụ như Châu Khê (Hải Hưng) chế tạo đồ trang sức bằng vàng là chính; Ðịnh Công (Hà Nội) chủ yếu khiến cho Công ty du lịch giá rẻ nữ trang bằng vàng, thì Ðồng Xâm (Thái Bình) chuyên nghề chạm bạc.



Làng nghề chạm bạc Ðồng Xâm (tên cũ là Ðường Thâm) nằm ở bên hữu ngạn sông Ðồng Giang, thuộc xã Hồng Thái, huyện Kiến Xương, Thái Bình.

những ghi chép trong sách sử cho biết: làng này hình thành vào cuối thời Trần-Hồ, phương pháp chúng ta hiện nay trên 600 năm. Nhưng Công ty du lịch giá rẻ tại hà nội nghề chạm bạc ở đây thì mãi về sau mới xuất hiện. Làng hiện còn 1 am thờ và 1 tấm bia đá ở trong khu chùa Ðường (thôn Thượng Gia ngày nay). Ðó là một văn bia Tổ nghề (dựng năm 1689). Trên văn bia có ghi: "Hoàng triều Chính Hoà thập niên, Tổ phụ Nguyễn Kim Lâu (...) Bảo Long tụ lạc học nghệ, đáo Ðồng Xâm xứ kiến lập thập nhị phường kim hoàn truyền nghệ."

Tạm dịch: Năm trang bị mười dưới triều vua Chính Hoà (1689), vị tổ sư Nguyễn Kim Lâu vốn làm nghề vàng bạc ở Châu Bảo Long, tới xứ Ðồng Xâm lập ra mười hai phường để truyền nghề. Nguyễn Kim Lâu sống vào khoảng đầu thế kỷ XVII. Và như vậy nghề chạm bạc Ðồng Xâm đã tồn tại sắp 400 năm nay. Buổi đầu là nghề hàn đồng, gò thùng chậu, đánh dao kéo, chữa khoá, làm cho quai và vòi ấm tích, điếu bát...về sau mới làm cho đồ kim hoàn, chuyên sâu về chạm bạc.

Cũng như rộng rãi nghề thủ công cao cấp khác, như đúc đồng, luyện kim... nghề kim hoàn mang lại thu nhập cao cho người thợ, kỹ thuật lại hết sức phức tạp, nên suốt mấy trăm năm người Ðồng Xâm luôn giữ bí mật nghề. Ðến nay, kỹ thuật này không còn là cong ty du lich gia re độc quyền của thợ Ðồng Xâm nữa, nhưng 1 số thủ pháp kỹ thuật và nghệ thuật tinh xảo nhất vẫn được giữ bí truyền. Phường chạm bạc xưa đã qui định chặt chẽ trong hương ước của làng rằng: người nào đem phương pháp nghề truyền dạy cho nơi khác, cho người làng khác, hay khiến đồ kém chất lượng để lừa người khác, gây sự bất tín thì cần phạt thật nặng...hoặc đem đánh đòn trước nhà thờ Tổ, hoặc nên xoá tên trong phường.

Hàng chạm bạc Ðồng Xâm khác hẳn và nổi trội so sở hữu hàng bạc của những nơi khác ở các kiểu thức lạ về hình khối, dáng vẻ sản phẩm, ở các đồ án trang trí tinh vi mà cân đối, lộng lẫy mà nổi rõ chủ đề chính, ở thủ pháp xử lý sáng-tối nhờ tận dụng đặc tính phản quang của chất liệu bạc. Ðặc trưng của sản phẩm Ðồng Xâm là sự điêu luyện tế nhị và hoàn hảo đến mức tối đa. sở hữu thể nói rằng tài năng và tính cẩn trọng của nghệ nhân bạc Ðồng Xâm đã và đang mang thể đáp ứng được hầu hết bắt buộc sử dụng đồ chạm bạc của các khách hàng khó tính và am tường nghệ thuật nhất.

Suốt các năm kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954), nghề chạm bạc đình đốn. Mãi tới sau ngày hoà bình lập lại, từ năm 1955 trở lại đây, cung cấp đồ vàng bạc được phục hồi và lớn mạnh. Nhưng những sản phẩm của những năm khiến ăn tập thể nhìn chung ít sáng tạo, nhỏ lẻ và khá đơn điệu. nên đợi tới thời kỳ đổi mới, mấy năm nay, người thợ chạm bạc mới thực sự "vẫy vùng mặc sức" trong cơ chế thị trường, được tự khiến, tự bán theo kiểu các nhà hàng nhỏ, qui mô gia đình, được trực tiếp xuất khẩu... Vận hội mới đang quay trở lại mang người Ðồng Xâm và nghề chạm bạc.

Thợ Ðồng Xâm bây giờ số đông hành nghề ở làng, phổ biến gia đình vươn lên là giàu có. 1 số thợ, nhất là thợ trẻ vẫn toả đi khắp nơi, vừa cung ứng vừa dạy nghề. Ở môi trường nào cũng vậy, từ xa xưa đến nay, thợ bạc Ðồng Xâm luôn lấy chữ Tín, chữ Tài khiến cho trọng. Họ giữ phẩm chất, lương tâm người thợ và tinh hoa kỹ thuật nghề nghiệp của đất nước quê hương.